Saṃkhya Kārikā de Īśvara Kṛṣṇa
सांख्यकारिका
आचार्यश्रीईश्वरकृष्णविरचिता
61.
प्रकृतेः सुकुमारतरं न किञ्चिदस्तीति मे मतिर्भवति ।
या दृष्टास्मीति पुनर्नदर्शनमुपैति पुरुषस्य ॥ ६१ ॥
या दृष्टास्मीति पुनर्न दर्शनमुपैति र्शनमुपैति
prakṛteḥ sukumārataraṃ na kiñcidastīti me matirbhavati |
yā dṛṣṭāsmīti punarnadarśanamupaiti puruṣasya || 61 ||
En mi opinión, nada es más delicado (1) que prakrti, puesto que cuando piensa haber sido vista (2) ya no se ofrece de nuevo a la vista de puruṣa.
Notas:
1. sukumāra, tierno, delicado, grácil, púdico; en la gracia y suavidad de la juventud.
2. dṛṣṭāsmīti, pensando “he sido vista”.
3. punardarśana, ver (darśana)otra vez, de nuevo; darśana, vista, observación; upaiti, aproximarse, venir al encuentro, ofrecerse sexualmente, punar-na-darśanamupaiti, ya no se ofrece de nuevo a la vista.
62.
तस्मान्न बध्यतेऽद्धा न मुच्यते नापि संसरति कश्चित् ।
संसरति बध्यते मुच्यते च नानाश्रया प्रकृतिः ॥ ६२ ॥
tasmānna badhyate’ddhā na mucyate nāpi saṃsarati kaścit |
saṃsarati badhyate mucyate ca nānāśrayā prakṛtiḥ || 62 ||
Por lo tanto, nadie (ningún puruṣa) está encadenado (1), ni es liberado (2) ni nunca transmigra (3), sino que es prakṛti, con sus diversos soportes (4), quien transmigra, se apega y se libera.
Notas
1. bandh, atar, ligar, encadenar; badhyate, está encadenado o ligado.
2. muc, liberar, largar, desligar, mucyate, es liberado
3. saṃsṛ, circular, recorrer, errar, migrar, transmigrar; saṃsarate,estar sometido al saṃsāra.
4. āśrayā, soporte, conjunto de sensaciones y conceptos (sentidos e intelecto).
63.
रूपैः सप्तभिरेव तु बध्नात्यात्मानमात्मना प्रकृतिः ।
सैव च पुरुषार्थम्प्रति विमोचयत्येकरूपेण ॥ ६३ ॥
rūpaiḥ saptabhireva tu badhnātyātmānamātmanā prakṛtiḥ |
saiva ca puruṣārthamprati vimocayatyekarūpeṇa || 63 ||
La naturaleza (prakṛti) se encadena a sí misma por medio de siete formas, sin embargo ella misma se libera otra vez por medio de una sola forma en beneficio del espíritu (puruṣa).
Nota:
Esta sola forma es jñāna (kārikā 23)
Disposiciones de buddhi o mahat
Atributo: guṇa
sattva
Virtud
dharma
k. 23 – 43
Conocimiento
jñāna
k. 23 – 63
Desapego
virāga
k. 23
Poder
aiśvarya
k. 23
rajas
tamas
Vicio
adharma
k. 44
Ignorancia
viparyaya
k. 44
Apego
rāga
Debilidad
anaiśvarya
64.
एवं तत्त्वाभ्यासान्नास्मि न मे नाहमित्यपरिशेषम् ।
अविपर्ययाद्विशुद्धं केवलमुत्पद्यते ज्ञानम् ॥ ६४ ॥
evaṃ tattvābhyāsānnāsmi na me nāhamityapariśeṣam |
aviparyayādviśuddhaṃ kevalamutpadyate jñānam || 64 ||
A partir de la práctica de los principios (tattvas) se produce una sabiduría de la forma: “Yo no soy”, “nada es mío” y “no-yo”, que es absoluta, concluyente y pura a causa de la ausencia de error.
65.
तेन निवृत्तप्रसवामर्थवशात् सप्तरूपविनिवृत्ताम् ।
प्रकृतिं पश्यति पुरुषः प्रेक्षकवदवस्थितः स्वस्थः ॥ ६५ ॥
tena nivṛttaprasavāmarthavaśāt saptarūpavinivṛttām |
prakṛtiṃ paśyati puruṣaḥ prekṣakavadavasthitaḥ svasthaḥ || 65 ||
Por medio de este conocimiento, el Espíritu, como testigo, puro y tranquilo, contempla a la Naturaleza, que ha dejado de evolucionar productos, y desistió de las siete formas de evolución bajo la influencia del propósito del Espíritu.
66.
दृष्टा मयेत्युपेक्षक एको दृष्टाऽहमित्युपरमत्यन्या ।
सति संयोगेऽपि तयोः प्रयोजनं नास्ति सर्गस्य ॥ ६६ ॥
dṛṣṭā mayetyupekṣaka eko dṛṣṭā’hamityuparamatyanyā |
sati saṃyoge’pi tayoḥ prayojanaṃ nāsti sargasya || 66 ||
Uno (espíritu, puruṣa) piensa: «yo la he visto» y por lo tanto, se vuelve indiferente; el otro (naturaleza, prakṛti) pensando «yo he sido vista», deja de actuar. Por lo tanto, aunque todavía haya conexión, ya no hay motivo para la evolución.
67.
सम्यग्ज्ञानाधिगमात् धर्मादीनामकारणप्राप्तौ ।
तिष्ठति संस्कारवशात्, चक्रभ्रमवद्धृतशरीरः ॥ ६७ ॥
samyagjñānādhigamāt dharmādīnāmakāraṇaprāptau |
tiṣṭhati saṃskāravaśāt, cakrabhramavaddhṛtaśarīraḥ || 67 ||
A través del logro del conocimiento perfecto, la virtud y el resto (los otros bhāvas) quedan desprovistos de su eficacia causal; sin embargo, el espíritu (puruṣa) continúa viviendo por un tiempo habitando el cuerpo, como la rueda del alfarero continúa girando (1) debido a la inercia del impulso pasado.
Notas:
1. La sabiduría, el conocimiento perfecto, es el único de los ocho bhāvas que lleva la liberación al espíritu (puruṣa).
68.
प्राप्ते शरीरभेदे चरितार्थत्वात् प्रधानविनिवृत्तौ ।
ऐकान्तिकमात्यन्तिकमुभयं कैवल्यमाप्नोति ॥ ६८ ॥
prāpte śarīrabhede caritārthatvāt pradhānavinivṛttau |
aikāntikamātyantikamubhayaṃ kaivalyamāpnoti || 68 ||
Cuando se ha logrado la separación del cuerpo y ha cesado la actividad de pradhāna, ya se ha conseguido el propósito; entonces el espíritu (puruṣa) alcanza la libertad absoluta y final.
69.
पुरुषार्थज्ञानमिदं गुह्यं परमर्षिणा समाख्यातम् ।
स्थित्युत्पत्तिप्रलयाश्चिन्त्यन्ते यत्र भूतानाम् ॥ ६९॥
puruṣārthajñānamidaṃ guhyaṃ paramarṣiṇā samākhyātam |
sthityutpattipralayāścintyante yatra bhūtānām || 69||
Adaptado al propósito de puruṣa, este conocimiento abstruso, en el que se considera la producción, duración y disolución de los seres, ha sido normalmente expuesto por el gran sabio (1).
Nota:
1. El gran sabio o santo (paramarṣi) se refiere a Kapila Muni, inspirador de Īśvarakṛṣṇa la producción, duración y disolución (sthityutpattipralayā)de los seres.
70.
एतत् पवित्रमग्र्यं मुनिरासुरयेऽनुकम्पया प्रददौ ।
आसुरिरपि पञ्चशिखाय, तेन च बहुधा कृतं तन्त्रम् ॥ ७०॥
etat pavitramagryaṃ munirāsuraye’nukampayā pradadau |
āsurirapi pañcaśikhāya, tena ca bahudhā kṛtaṃ tantram || 70||
El gran sabio impartió primero a Asuri esta doctrina purificadora por compasión. Asuri la enseñó a Pañcasikha, quien la difundió ampliamente.
71.
शिष्यपरम्परयाऽऽगतमीश्वरकृष्णेन चैतदार्याभिः ।
संक्षिप्यार्यमतिना सम्यग्विज्ञाय सिद्धान्तम् ॥ ७१ ॥
śiṣyaparamparayā»gatamīśvarakṛṣṇena caitadāryābhiḥ |
saṃkṣipyāryamatinā samyagvijñāya siddhāntam || 71 ||
Esta doctrina fue transmitida por una larga tradición de discípulos a Īśvarakṛṣṇa, quien con noble pensamiento la abrevió poniéndola en estrofas una vez que la comprendió completamente.
72.
सप्तत्यां किल येऽरथास्तेऽर्थाः कृत्स्नस्य षष्टितन्त्रस्य ।
आख्यायिकाविरहिताः परवादविवर्जिताश्चापि ॥ ७२॥
saptatyāṃ kila ye’rathāste’rthāḥ kṛtsnasya ṣaṣṭitantrasya |
ākhyāyikāvirahitāḥ paravādavivarjitāścāpi || 72||
Los asuntos tratados en estos setenta dísticos son los mismos tratados en el ṣaṣṭitantra (sesenta tópicos), salvo los relatos ilustrativos y la omisión de las doctrinas de otras personas.
73.
तस्मात् समासदृष्टं शास्त्रमिदं नार्थतश्चपरिहीणम् ।
तन्त्रस्य बृहन्मूर्तेर्दर्पणसङ्क्रान्तमिव बिम्बम् ॥ ७३॥
tasmāt samāsadṛṣṭaṃ śāstramidaṃ nārthataśca parihīṇam |
tantrasya bṛhanmūrterdarpaṇasaṅkrāntamiva bimbam || 73 ||
Este śāstra (tratado), expuesto brevemente, no es defectuoso en propósito y es como el reflejo en un espejo del vasto material de la doctrina.
Introducción
Estancias 1 – 20
Estancias 21 – 40
Estancias 41 – 60
Estancias 61 – 72